Muhammed Salih, 1949de Harezm eyaletinde dünyaya geldi. 1966de liseyi bitirdi; 1968-1970de Sovyet Ordusunda askerlik görevine çağrıldı. Askerliğini Çekoslovakyada yapan Muhammed Salih, burada meşhur Prag baharının şahidi oldu. Prag olayları henüz 18 yaşında olan Muhammed Salihin zihninde derin iz bıraktı ve o ilk defa Sovyet sisteminin mutlak adaletli bir sistem olduğu hakkındaki propagandalara şüpheyle bakmaya başladı. 1970de askerlikten terhis oldu. Ayni yıl Taşkent Devlet üniversitesine kabul edildi, 1975de mezun oldu.
Öğrencilik yıllarında şiir ve tercüme denemeleri yapıyor, o donemin genç kuşaklarını etkileyen eksiztansiyalizmi inceliyor, J. P. Sartre, A. Camus, F. Kafka gibi ünlü yazarların eserleriyle yoğun olarak ilgileniyordu. Mezuniyet tezini de Çağdaş Fransız şiiri olarak seçmiş, hocaları tezini çok basarili bulmuşlardı. O yıllarda F. Kafka eserlerini ve XX. yüzyıl Fransız şiirini Özbek Türkçesine tercüme etti. 1975-85 yıllarında 7 şiir kitabı yayınlandı. 1982de Dede Korkut Kitabını, 86da Ziya Gokalpin Türkçülükün Esaslarını, daha sonra Türkçeden Yunus Emre Divanını Özbek Turkçesine çevirdi ve yayınlattı.
Özbek şiirinde Metoforistik Akım denilen yeni bir ekolun mimari olan Muhammed Salih kısa sürede Sovyet aydınlarının tanıdığı bir isim oldu. 1985 Ocak ayında kaleme aldığı, Özbek Milliyetçilerin baş eseri olan Politburoya Mektup yazdı ve eser bütün SSCBde büyük etki yarattı. Bu sosyal depresyon onu politikaya iten bir etken oldu.
Özbek gençleri üzerindeki etkisi ona bazı tavizler verilmesini sağladı. 1985den başlayarak o kendi makalelerinde her cepheden Özbek halkının dertlerini gündeme getirmeye başladı. Mayıs 1988de Özbekistan Yazarlar Birliği Genel Sekreterliğine seçildi. Aynı yılın Haziranında o Moskovada SSCB Yazarlar Birliği Kurultayında, yüksek minberden ilk olarak Sovyetler Birliğini sert eleştiriler getirdi. Arkasından Moskovanın arzusuyla Komunist Partisi üyeliğine davet edildi. Bu daveti reddetti.
1988 yılın Kasım ayında kendisinin üç arkadaşıyla birlikte o donemin ilk muhalefet teşkilatı olan Birlik Halk Hareketini, 1990 yılın Nisanında ise ERK demokratik Partisini kurdu ve başına geçti. Aynı Özbekistan Parlamentosuna girdi. Partisi tarafından hazırlanan Özbekistanın Mustakillik Deklarasyonunu Parlamentoya sundu ve orada aynen kabul edildi. Bu büyük başarıydı. 1991 yılının Aralık ayında yapılan Cumhurbaşkanlık Seçimlerinde karşı adaydı. Resmi açıklamalara göre seçimden %12.7 oyla çıktı. Seçimlerden hemen sonra Partisine baskılar başladı, Parti gazeteleri yasaklandı. Bir süre gözaltında kaldıktan sonra, Muhammed Salih serbest bırakıldı. 1993 yılın ilkbaharında Cumhurbaşkanı Turgut özel davetiyle Türkiyeye geldi.
Belli bir süre Türkiyede kaldıktan sonra, Norveçe gitmek zorunda kaldı. 2002 yılın başlarında Çek Cumhuriyetine yaptığı ziyaret sırasında tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı.
|